Vodeni gradovi su evropski dragulji

Grad Bač sa okolinom, kao i Caričin grad, manastir Manasija, Rajačke pimnice i Smederevska tvrđava preliminarno su uvršćeni u kulturna dobra koja će biti nominovana za upis na listu svetske kulturne baštine pri organizaciji Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO).



Preliminarna lista je usvojena tokom 34. zasedanja Komiteta za svetsku baštinu u Braziliji, gde je delegaciju iz Srbije predvodio ministar kulture Nebojša Bradić. „Blic“ će u narednim danima objavljivati podatke o pomenutim spomenicima kulture koji su već svrstani u kategoriju nacionalne baštine od izuzetnog značaja. Počinjemo od prezentacije dve gradske tvrđave, odnosno od Smedereva i Bača.

Smederevska tvrđava je srednjovekovni grad sa 25 kula i bedemima, površine od deset i po hektara, zbog čega se smatra jednom od najvećih srednjevekovnih tvrđava ravničarskog tipa u čitavoj Evropi. Tvrđavu čine Mali grad (dvor) i Veliki grad. Podigao ju je srpski despot Đurađ Branković 1430. godine, na ušću reke Jezave u Dunav, kao svoju prestonicu, poslednju srpsku u srednjem veku. O čitavom kompleksu od 2001. brinu Muzej u Smederevu i Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo.

- Oko hiljadu kubika kamena treba da bude ugrađeno u Jezavski bedem Smederevske tvrđave, čija je obnova započela ovih dana. Kamen, čak pet različitih vrsta, dovozi se iz okoline Ljiga i Mionice, pošto je utvrđeno da je po strukturi i sastavu najsličniji onom koji su u Tvrđavu ugradili drevni neimari. Kamenom treba da popunimo stazu na vrhu bedema, koju su nekada koristili stražari, da bi bila dostupna posetiocima. Ministarstvo kulture odobrilo je sredstva tako će ove godine na obnovi Tvrđave koja je pod zaštitom države još od 1946. godine biti urađeno više nego u poslednje dve-tri decenije - napominje direktor Zavoda Veroljub Ranković.

I Bač je drevni tzv. vodeni grad sa istorijom koja datira od neolita. (U Budimpešti se čuva mač iz tog perioda koji je nađen u okolini Bača.) Iskopine kazuju da je tu bila i veća rimska naseobina. Za vreme vladavine Arpadovića Bač je bio kraljevski grad i sedište biskupije. Tvrđavu u Baču podigao je ugarski kralj Robert Anžujski između 1338. i 1342. godine, na manjem ostrvu nastalom od meandra reke Mostonge.

I Bačka kao i Smederevska tvrđava imale su istu sudbinu. Obe su pale pod najezdom Turaka. (Opise Bačke tvrđave nalazimo u putopisima Evlije Čelebije.) Drevni grad na Mostongi, koja je danas isušeno korito reke, dao je ime celoj regiji - Bačka, regiji u kojoj je, pretpostavlja se, misionar Metodije pokrštavao Slovene...

Danas je Bač najstariji i najbolje učuvani srednjovekovni fortifikacioni kompleks u Vojvodini, čiji je graditelj bio Petar Varadi (koji je projektovao i Petrovaradinsku tvrđavu u Novom Sadu). Osim ruševina utvrđenja, u Baču se nalazi franjevački samostan u kome se čuva jedna od najstarijih biblioteka u zemlji, a pretpostavlja se da je ovde bila i prva bolnica u ovom delu Evrope. U centru Bača bila i prva apoteka u Vojvodini (XIX vek) čiji su ulaz sa izlogom, kao i stepenište kompletno očuvani, a nedaleko je i manastir Bođani.

Projekat „Vekovi Bača“ koji se sprovodi od 2005. godine na listi je prioriteta za finansiranje iz fondova Evropske unije. Šta to znači, objašnjava autor i rukovodilac projekta arhitekta Slavica Vujović.

- Bačka sadrži redak spoj prirodnog i kulturnog nasleđa, od retkih ptica i rastinja u prirodnom rezervatu do kulturne baštine od gotike do baroka. Multikulturalnost je vidljiva na svakom koraku. Zapuštenu tvrđavu smo osposobili za muzejsku postavku, a Franjevački samostan i manastir Bođani su na listi prioritetnih intervencija. U samostanu smo s italijanskim partnerom pokrenuli manufakturu preventivne zaštite knjiga. Bođani su izuzetno važni zbog živopisa Hristifora Žefarovića iz 1735. koji je ugrožen vlagom. U saradnji s Italijanima i Tehnološkim fakultetom u Novom Sadu otkriven je uzrok propadanja slika i predstoji im konzervacija. Zahvaljujući Fondu za kapitalna ulaganja obnovljeni su konaci.

Ključno je da Fond „Vekovi Bača“ funkcioniše. Naš zaista pionirski i mukotrpan rad već je potvrđen projektom „Tvrđave na Dunavu“, a sada i stavljanjem Bača na tentativnu listu za Unesko.

Za pripremu oba dosijea (Smederevske i Bačke tvrđave) neophodna za nominaciju potrebno je oko dve godine. Bački dosije će najverovatnije obuhvatiti i Bačku Palanku i Odžake, šire gledano život na rubu Dunava.

Promocija Srbije u Braziliji

Na zasedanju Komiteta Uneska u Braziliji kome je prisustvovalo 1.200 delegata ministar Nebojša Bradić predstavio je publikaciju „Svetska baština - Srbija“, koja na reprezentativan način ilustruje naše spomenike kulture na listi Uneska, otvorio izložbu njihovih fotografija i dao intervju listu „Correiro Braziliense“.

- Predstavljanje naših kulturnih dobara sa Uneskove liste posebno je značajno u ovom trenutku jer se naša zemlja kandidovala za mesto člana Komiteta za svetsku baštinu za period od 2011. do 2015. godine. Iskoristili smo priliku za promociju za članstvo u Komitetu, nominaciju za listu Uneska i brojne bilateralne sastanke - kaže ministar.

Tvrđave na Dunavu

Projekat „Tvrđave na Dunavu“ pokrenulo je Ministarstvo kulture u okviru regionalnog programa za kulturno nasleđe Jugoistočne Evrope Uneska pod nazivom „Kulturno nasleđe - most ka zajedničkoj budućnosti“. Ovaj pilot-projekt treba da poveže lokalne zajednice na Dunavu - Bač, Novi Sad, Beograd, Smederevo, Golubac, Veliko Gradište i Kladovo - koje baštine reprezentativne tvrđave i utvrđene gradove na Dunavu.

Izvor: B92