POZNATI HEMIČARI I NJIHOVA OTKRIĆA

HEMIJA (egipatski hem: crna zemlja, grčki hemos: misterija) je prirodna i eksperimentalna nauka koja proučava građu, osobine i promene supstanci kao i zakone po kojima se te promene dešavaju. Deli se na opštu, organsku neorgansku i biohemiju.

Antoan Lavoazje (Antoine Laurent de Lavoisier, 1743 - 1794) bio je poznati francuski hemičar. On je prvi upotrebio terazije koje je sam konstruisao u svojim istraživanjima i time je doprineo je da hemija postane egzaktna nauka. Smatra se ocem ove nauke. Pre Lavoazjeovih otkrića, nauka je na sve procese sagorevanja gledala kroz flogistonsku teoriju, po kojoj se prilikom sagorevanja materije oslobađala supstanca flogiston. Lavoazje je bio veliki protivnik flogistonske teorije i kroz niz eksperimenata je pokazao da je sagorevanje reakcija supstance koja gori sa kiseonikom. Takođe, je eksperimentalno utvrdio da se vazduh sastoji od dva gasa, od kojih jedan potpomaže gorenje, drugi ne. Prvi je dokazao se voda sastoji od vodonika i kiseonika, uspešno je pokazao ulogu kiseonika u rđanju metala kao i u biljnom i životinjskom disanju, formulisao je zakon o održanju masa i prvi je imenovao kiseonik kao hemijski element 1778. Ubijen je na giljotini jer je proglašen neprijateljem republike Francuske.

Alfred Nobel (Alfred Bernhard Nobel, 1833 - 1896) bio je švedski hemičar, inovator, dramski pisac i donator. Proučavao je eksplozivne elemente, naročito nitroglicerin i na osnovama tog elementa je 1867. godine je izumio i patentirao dinamit. Nobel je bio šokiran načinom na koji je svet upotrebljava njegov izum, pa je zbog toga u svom testamentu veliki deo svog novca ostavio Švedskoj državi i Fondu za dodeljivanje Nobelove nagrade i to onima koji svojim sposobnostima najviše doprinose čovječanstvu. U Periodnom sistemu elemenata element sa rednim brojem 102 dobio je po njemu ime nobelijum.

Dmitrij Ivanovič Mendeljejev (Дми́трий Ива́нович Менделе́ев, 1834 -1907) bio je ruski hemičar, koji je stvorio Periodni sistem elemenata. Njemu se pripisuje i izum votke, čuvenog ruskog pića. Mendeljev je otkrio da hemijski elementi pokazuju osobinu periodičnosti kada se poređaju po rastućim atomskim težinama. Taj zakon mu je omogućio da elemente svrsta u periodni sistem prema atomskim težinama tako da srodni elementi zauzmu mesto u istoj koloni jedan ispod drugog. Tako je bio u mogućnosti da predvidi na kom se mestu u Periodnom sistemu nalaze još neotkriveni elementi, u kakvim se jedinjenjima moraju tražiti i mogu naći, i kakve su im hemijske i fizičke osobine. Celokupna materija na Zemlji i u vasioni izgrađena je od 92 elementa, koji se razlikuju međusobno po atomskoj težini i drugim osobinama.

Viljam Remzi (William Ramsay, 1852 –1916) je bio škotski hemičar i dobitnik Nobelove nagrade za hemiju 1904. godine za otkriće plemenitih gasova. Radio je u polju fizičke hemije i proučavao je azone okside. Prvo je otkrio gas argon (Ar)a tražeći izvor argona u vazduhu izolovao je helijum (He), koji je bio primećen u spektru Sunca, ali nije bio nađen na zemlji. Sledeći Mendeljejev periodni sistem elemenata, istraživao nedostajuće veze u novim grupama elemenata i tako je otkrio plemenite gasove neon (Ne), kripton (Kr) i ksenon (Xe).

Pjer Kiri (Pierre Curie, 1859 - 1906), francuski fizičar i hemičar. Proučavao je magnetske pojave, sa bratom Žakom je otkrio piezoelektricitet, a 1898. godine sa svojom suprugom Marijom Kiri - Sklodovski otkrio je radioaktivne elemente polonijum (Po) i radijum (Ra), a 1903. godine dokazao je da soli radijuma spontano oslobađaju toplotu. Zajedno sa Marijom i Antoan - Anri Bekerelom dobio je Nobelovu nagradu za fiziku 1903. godine za naučna dostignuća u ispitivanju radioaktivnosti.

Marija Sklodovska Kiri (Maria Skłodowska-Curie, 1867 - 1934) je poznata fizičarka i hemičarka poljskog porekla. U njena najveća dostignuća spada rad na teoriji radioaktivnosti, tehnikama razdvajanja radioaktivnih izotopa kao i otkriće dva nova hemijska elementa radijuma i polonijuma. Dvostruka je dobitnica Nobelove nagrade, prvi put 1903. godine iz fizike, a drugi put 1911. godine iz hemije, za izdvajanje elementarnog radijuma. Pod njenim ličnim nadzorom vršena su, prva u svetu, istraživanja o mogućnosti izlečenja karcinoma pomoću radioaktivnosti. Jedan je od osnivača nove grane hemije - radiohemije.

Frederik Sanger (Frederick Sanger, rođen 1918 godine) je britanski hemičar koji se bavio biohemijom. On je jedini hemičar koji je dobio dve Nobelove nagrade. Prvu nagradu je dobio 1958. godine za određivanje strukture molekula insulina, a drugu 1980. godine za istraživanje strukture molekula DNK zajedno sa hemičarima Polom Bergom i Volterom Gilbertom. DNK je skraćenica od dezoksiribonukeinska kiselina. To je nukleinska kiselina koja sadrži uputstva za razvoj i funkcionisanje svih živih organizama. DNK veoma važnu ulogu u prenosu genetičkih informacija sa jedne na drugu generaciju (DNK segment koji prenosi ova upustva se naziva gen) i za građenje neophodnih ćelijskih organela, proteina i RNK molekula. Sanger je utvrdio redosled vezivanja molekula u strukturi DNK.